هنر رضایت از زندگی از منظر قرآن

هنر رضایت از زندگی از منظر قرآن

بحث ما بحثی است با محوریت قرآن کریم، انسان موفق کسی است که با اصل زندگی کردن مشکلی نداشته باشد. اگر ما با خودِ زندگی مشکل داشته باشیم، خسته باشیم از زندگی، ناراضی باشیم از زندگی کردن، طبیعتاً نمی‌توانیم در دنیا به موفقیت برسیم. توجه کنید عبارت، عبارت دقیقی است؛ یک وقت می‌گوییم در زندگی خود مشکلی ندارد که این از نظر قرآن کریم امر محالی است، یک وقت می‌گوییم با زندگی خودش مشکلی ندارد، با زندگی کردن مشکل ندارد.از نظر قرآن کریم نمی‌شود کسی در زندگی خودش مشکل نداشته باشد. شما را به چند آیه از قرآن کریم ارجاع می‌دهم:

آیه 2 سوره ملک: الذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَيَاةَ لِيَبْلُوَکُمْ أَيُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَهُوَ الْعَزِيزُ الْغَفُورُ؛ این آیه به خوبی نشان می‌دهد غرض از آمدن و رفتن ما همین بوده که آزمایش شویم پس معنی ندارد که ما از خدا بخواهیم که خدایا ما را در این دنیا آزمایش نکن! آزمایش شدن جزء اصلی زندگی ماست. معنی ندارد که بگوییم چه کنیم که در زندگی مشکل نداشته باشیم.

آیه 155 سوره بقره: وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ

 پس آزمایش شدن و با مشکلات روبرو شدن جزء ذات زندگی است، نمی‌شود گفت که چه کنیم که در زندگی مشکل نداشته باشیم. آنچه که ما باید انجام دهیم این است که با زندگی کردن مشکلی نداشته باشیم.

آیه 4-2 سوره بلد: وَوَالِدٍ وَمَا وَلَدَ، لَقَدْ خَلَقْنَا الإنْسَانَ فِی کَبَد ؛ قسم به این شهر و این پدر و فرزند که ما انسان را در مشکل به وجود آوردیم.

پس امکان ندارد انسان در زندگی‌اش مشکل نداشته باشد. اما بحث ما این است که آیا میشود کاری کرد که انسان در کنار این مشکلات از اصل زندگی راضی باشد و از زندگی کردن خسته و بیزار نباشد؟ نگوید که این زندگی را نمی‌خواهم، این زندگی به چه دردی می‌خورد، با خود زندگی مشکل نداشته باشد؟

یک مطلبی که باید توجه کنیم این است که افراد گمان می‌کنند بین تمکن مالی یعنی شرایط خوب مالی و رفاهی در دنیا و رضایت از زندگی رابطه علت و معلولی برقرار است؛ یعنی هر کسی که زندگی‌اش از نظر رفاهی بهتر باشد احساس رضایت بیشتری هم دارد و هر کسی از نظر مالی محروم‌تر باشد احساس رضایتش هم از زندگی کمتر است اما این از نظر قرآن کریم پذیرفته نیست، قرآن چنین چیزی را قبول ندارد. قرآن بین امکانات مادی و مالی و رضایت از زندگی رابطه علت و معلول قائل نیست. آیه ۵۵ سوره توبه به خوبی نشان می‌دهد که ممکن است عده‌ای باشند که از نظر مالی در سطح بالایی باشند به‌طوری که ممکن است پیامبر اکرم (ص) از دیدن وضع زندگی آنها تعجب کند اما قرآن خبر می‌دهد که خداوند متعال اراده کرده است که با همین امکانات آنها را عذاب کند.

رضایت از زندگی یک احساس درونی است،

می‌شود انسان در بدترین شرایط مادی و رفاهی باشد اما احساس رضایت داشته باشد. آنچه که برای ما احساس رضایت می‌آورد و احساسمان را نسبت به دنیا خوب میکند نوع نگاه ما به دنیاست، اینکه ما چگونه دنیا را باور کرده‌ایم. همانطوری که فکر می‌کنیم همانطور هم احساس می‌کنیم. اگر احساس ما به گونه‌ای شکل بگیرد که بین انتظاراتمان با واقعیت‌هایی که در دنیا با آن روبه‌رو هستیم هماهنگی به وجود بیاید از زندگی احساس رضایت می‌کنیم.

رمز شاد زندگی کردن چیست؟ به نظر می‌رسد رمز‌ شاد زندگی کردن هماهنگ بودن انتظارات با واقعیت‌هاست. اگر انتظاراتی که ما از این دنیا داریم با واقعیت‌های این دنیا هماهنگ شد، آن وقت ما راضی هستیم؛ اما اگر ما انتظاراتی داشتیم و واقعیت‌های دنیا چیز دیگری بود، تضادهایی بین انتظارات و واقعیت‌ها به وجود می‌آید، آن وقت است که انسان به هم می‌ریزد و نارضایتی در او شکل می‌گیرد.

یک مسأله دیگری که تذکر آن خیلی لازم است این است که تلازمی بین سختی و نارضایتی از زندگی وجود ندارد. ما معمولاً فکر می‌کنیم هر چه زندگی از جهت مادی سخت‌تر باشد، نارضایتی در آن بیشتر است. قرآن این را قبول ندارد. قرآن زندگی را ترسیم می‌کند که سخت است ولی رضایت هم در آن هست. ما فکر می‌کنیم هرکسی زندگی‌اش سخت باشد رضایتش کمتر است و هرچه رفاه بیشتر باشد رضایت بیشتر است. من یک نمونه قرآنی عرض می‌کنم:

 در آیه 14 سوره لقمان سفارشی مطرح می‌شود و آن سفارشی است نسبت به پدر و مادر، ما انسان را نسبت به پدر و مادرش سفارش کردیم، مخصوصاً نسبت به مادر بیشتر سفارش کردیم، مادرش او را باردار شد، سستی روی سستی؛ یعنی هرچه به پایان بارداری نزدیک‌تر می‌شویم برای مادر ضعف و سستی بیشتر می‌شود و این که بچه را در حدود دو سال از شیر می‌گیرد.

آیا این شرایط سخت برای مادر همراه با نارضایتی است؟ اگر از مادر سوال کنیم از نظر جسمی شرایط شما خوب است؟ او می‌گوید خیر! اگر به او بگوییم مایل هستید جنین شما سقط شود و دیگر این زحمت و رنج را نکشی؟ می‌گوید ابدا،ً من از این که دارم این حمل را تحمل می‌کنم خوشحالم! این چنین نیست که اگر کسی در زندگی سختی داشت که دیگران ندارند لزوماً او نارضایتی از زندگی داشته باشد. آنچه که من و شما باید به آن توجه کنیم و به نظر می‌رسد رمز شاد زیستن در آن باشد، هماهنگ شدن انتظارات ما با واقعیت‌های دنیا است. اگر اینگونه است پس ما باید دنیا را بشناسیم. بسیاری از متون دینی ما به ماهیت دنیا پرداخته‌اند. بسیاری از آیاتی که در قرآن هست به بیان حقیقت دنیا و حقیقت زندگی دنیا پرداخته است. چرا قرآن می‌خواهد به ما یاد بدهد دنیا را آنطور که هست بشناسیم؟ لطفاً به این سوال خیلی مهم توجه کنید، آیا دنیا را آنگونه که می‌خواهیم تصور می‌کنیم یا آنگونه که هست می‌بینیم؟ آیا دنیا را براساس میل خودمان تفسیر می‌کنیم یا واقعیت دنیا را شناخته‌ایم و آن‌گونه که هست دنیا را لحاظ می‌کنیم؟ ما باید توجه داشته باشیم این جایی که زندگی می‌کنیم دنیاست. همیشه باید به خودمان یادآوری کنیم اینجا دنیاست، بهشت نیست. افراد ناراضی از زندگی دنیا معمولاً کسانی هستند که از دنیا انتظار بهشت دارند. در آیه ۳۵ سوره قاف داریم: لَهُمْ مَا يَشَاءُونَ فِيهَا وَلَدَيْنَا مَزِيدٌ ؛ در بهشت آنچه می‌خواهند فراهم است. خیلی‌ها می‌خواهند دنیا هم برایشان این چنین باشد. دلم میخواست اینطوری باشد، دوست داشتم فرزندم اینگونه بشود، دوست داشتم خانه این چنینی داشته باشم اما نشد؛ چون دنیا جایی نیست که ما هرچه بخواهیم فراهم باشد. دنیا آنجاست که ما باید برای چیزهایی که وجود دارد برنامه‌ریزی کنیم. در بهشت آنچه را که بخواهیم می‌شود اما در دنیا باید آنچه را که می‌شود خواست. لطفاً به این جمله دقیق توجه کنید که واقعاً هضم کردن این جمله راه حل خیلی از مشکلات است. در بهشت آنچه را می‌خواهیم می‌شود اما در دنیا باید آنچه که می‌شود را خواست. در دنیا به میزانی که مشیت خدای متعال تعلق گرفته به ما می‌رسد. آیه 18 سوه اسراء را ببینید: مَنْ کَانَ يُرِيدُ الْعَاجِلَةَ عَجَّلْنَا لَهُ فِيهَا مَا نَشَاءُ لِمَنْ نُرِيدُ ثُمَّ جَعَلْنَا لَهُ جَهَنَّمَ يَصْلَاهَا مَذْمُومًا مَدْحُورًا؛ این طور نیست که آدم به هر چه که در دنیا خواست برسد. پس اگر من و شما توجه کنیم که دنیا کجاست، توجه بکنیم به اینکه دنیا جایی نیست که هرچه بخواهیم فراهم باشد، بتوانیم بین انتظارات خودمان و واقعیت‌ها هماهنگی به وجود بیاوریم رمز شاد زیستن را به دست آورده‌ایم.